Nową przypowieść Polak sobie kupi!

W poszukiwaniu archiwalnych śladów, po zamordowanym w czasie II Wojny Światowej przez Niemców w Nowej Słupi wujku mojej żony, natrafiłem na ciekawą internetową stronę. Jest to prowadzony przez Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami portal. Moim zdaniem może on być kopalnią wiedzy dla genealogów. Jak sami o sobie piszą „budują największy zbiór świadectw ludności cywilnej w okupowanej Europie dostępny online. Stworzone przez OBnT „Zapisy Terroru” są nowoczesnym przedsięwzięciem z pogranicza badań naukowych, popularyzacji historii i szeroko rozumianej pamięci narodowej”. Opublikowane tam zeznania świadków niemieckich i sowieckich zbrodni popełnionych na Polakach w latach 1939 – 1945 roku, są dopełnieniem losów naszych bliskich. Materiały pochodzą ze zbiorów IPN. Większość z nich zaczyna się według schematu.

….. dnia… Ja ……z Referatu Śledczego MO w …. działając na mocy art. 20 przepisów wprowadzających KPK, art. 257 KPK, z powodu nieobecności Sędziego na miejscu, wobec tego, że zwłoka groziłaby zanikiem śladów lub dowodów przestępstwa, które do przybycia Sędziego uległyby zatarciu. Zachowując formalności wymienione w art. 235-240, 258 i 259 KPK, przy udziale protokolanta …….. którego uprzedziłem o obowiązku stwierdzenia swym podpisem zgodności protokołu z przebiegiem czynności, przesłuchaniem niżej wymienionego w charakterze świadka. Świadek po uprzedzeniu o ważności przysięgi złożył przypisaną przysięgę, został pouczony o prawie odmowy zeznań z przyczyn wymienionych w art. 104 KPK, odpowiedzialności za fałszywe zeznanie w myśl art. 140 KK.

Brrr! Brzmi groźnie. Urzędniczy język na samym wstępie działa deprymująco na świadka i może odnosić odwrotny od zamierzonego skutek. Miast otworzyć się, świadek może milczeć. Przysięga, uprzedzenie o obowiązku, pouczenie o odpowiedzialności karnej – straszą i zamykają usta. Groźba zaniku śladów lub dowodów przestępstwa do chwili przybycia Sędziego, paskudnie kojarzy się z Kodeksem Karnym. Lecz ten wymyślny, formalistyczny wstęp to nic innego jak wymóg prawa. Pouczenie, podanie podstaw prawnych – bez tego ani rusz w poruszaniu się po meandrach prawa. Dalej już normalnie. Zeznania wezwanych i pouczonych o odpowiedzialności karnej świadków.

Niestety nie znalazłem nic o wujku mojej żony. Jego tragiczna historia nadal pozostaje tajemnicą i podejrzewam, że już nią pozostanie. Więcej szczęścia miałem przeglądając zeznania świadków pochodzących z Kielc. Znalazłem tu zeznanie mojego wujka, szwagra mojego ojca, który opisuje warunki panujące w dwóch obozach pracy (dla Żydów i dla Rosjan) znajdujących się przy Hucie Ludwików. Przeglądając zeznania świadków zastanawiałem się dlaczego skazano tylko nielicznych zbrodniarzy. Większość panów życia i śmierci uniknęło odpowiedzialności karnej. Pocieszające jest jednak to, że nie uniknęli kary moralnej. Sam fakt, że byli przesłuchiwani przez polskich prokuratorów i zginali przed nimi karki mówiąc o polskich bohaterach i patriotach, o czymś świadczy. Odnośnie zabijania bezbronnej ludności cywilnej, w tym kobiet w ciąży i dzieci, zasłaniają się niepamięcią i wykonywaniem rozkazów.

Państwo polskie jako jedno z pierwszych okupowanych, europejskich państw, powołało do życia mocą dekretu z dnia 10 listopada 1945 roku Główną Komisję Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce. Zakresem jej działania było zbieranie materiałów i badanie zbrodni niemieckich popełnionych w latach 1939 – 1945 w Polsce lub poza jej granicami w stosunku do obywateli polskich lub osób narodowości polskiej, oraz cudzoziemców którzy w czasie okupacji przebywali w Polsce. Do jej zadań należało także; kierownictwo i uzgadnianie prac Okręgowych Komisji i innych instytucji o pokrewnym zakresie działania. Komisja wydawała i ogłaszała też materiały i wyniki swoich badań.

W 1949 roku Główna Komisja Badania Zbrodni Niemieckich została przemianowana w Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich. O ile pierwszy okres działania Komisji wypełniony był głównie czynnościami śledczymi i dokumentacyjnymi, o tyle lata 1949 – 1965 stały się okresem impasu działań tej instytucji. Złożyło się na to wiele czynników m.in. brak akt dokumentujących popełnione zbrodnie – większość z nich uległa celowemu zniszczeniu przez cofających się Niemców. Te które przetrwały, były skrupulatnie zbierane przez wyspecjalizowane oddziały NKWD i wywożone w głąb Rosji. Nie bez znaczenia jest także wymordowanie przez obu okupantów polskich elit i dojście komunistów do władzy. Dla nich po 1949 roku priorytetowym celem było szukanie i rozliczanie się z wewnętrznymi „wrogami ludu” a nie ściganie wojennych zbrodniarzy.

Zmiana nazwy Komisji w 1949 roku z Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich na  Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich choć może sugerować zmniejszenie odpowiedzialności Niemiec i przeniesienie jej tylko na hitlerowskich oprawców – spowodowane było względami przyjaźni z nowo powstałą Niemiecką Republiką Demokratyczną – NRD. W 1965 roku wskrzeszono działalność Komisji i wzmożono prace archiwalno-dokumentacyjne. Rozpoczęto działalność naukową. Podjęto wysiłek sprowadzenia akt ze Związku Radzieckiego.

Reaktywacja Komisji wiązała się z realnym zagrożeniem przedawnienia zbrodni popełnionych przez Niemców na Polakach w latach 1939 – 1945 roku. Zbieranie zeznań świadków trwało do końca lat 80 ubiegłego wieku. Jednakże ogrom przestępstw popełnionych przez Niemców w czasie II Wojny Światowej, nie został dostatecznie rozliczony przez sądownictwo polskie i RFN.  W konsekwencji udało się stopniowo wymazać z pamięci narodów fakt stosowania zbrodni i terroru oraz genocydu  ludności polskiej na dotąd niespotykaną skalę. Opinii publicznej wpajano przekonanie, że osądzono już wszystkich zbrodniarzy wojennych, których udało się ująć i dalsze szukanie  wojennych przestępców jest bezowocne i bezzasadne.

W ocenie niemieckich sądów, niektóre zbrodnie wojenne mieściły się w: –  „dozwolonym zwalczaniu partyzantki”, „podjęciu przez polskich cywilów walki z niemieckim wojskiem” „niepodporządkowaniu się ludności cywilnej niemieckim poleceniom”, „próbami ucieczki”… To tylko nieliczne przykłady postanowień niemieckiej prokuratury i niemieckich sądów. Czarę goryczy przelewały też PRL -owskie „wymiary sprawiedliwości” przypisując część zbrodni na Żydach i Polakach żołnierzom Polski Podziemnej, wiernych do końca swoich dni Polsce. „Polskie obozy” to nic innego jak pokłosie starych zaniedbań i błędów popełnionych przez rodzimych komunistycznych prominentów mających decyzyjne role. Ich „wicie, rozumicie towarzysze” na długie lata zamiatało pod dywan wiele istotnych spraw. Takie postępowania determinowały proces wychowania i kształtowania świadomości młodych pokoleń Europejczyków i Amerykanów. Niemałą rolę odegrały w tym światowe media. Robią to zresztą nadal, zniekształcając fakty i mocno naginając historyczną prawdę.

Ostatnie zawirowania związane z nowelizacją ustawy o IPN zbudziły demony i przyczyniły się do powstania na ten temat wielu mitów i nieporozumień. Przeciwnicy zmian zadają masę pytań i wysuwają wiele wątpliwości. Straszą, że ustawa w nowym kształcie może mieć wpływ na świadków, którzy zdecydują się opowiedzieć o tym co widzieli, słyszeli i zapamiętali. Ktoś mądry kiedyś powiedział – „Jak nie wiadomo o co chodzi, to chodzi o pieniądze”. Jedno jest pewne – trwa wyścig z czasem. Swoich dni dożywają nieliczni już świadkowie hitlerowskiego i sowieckiego ludobójstwa. Czas pokaże czy sprawdzi się ponadczasowość szesnastowiecznej Pieśni Jana Kochanowskiego, który pisał; „Nową przypowieść Polak sobie kupi, że i po szkodzie, i przed szkodą głupi.”

Jerzy Wnukbauma.